W pierwszych latach życia dziecka, kształtuje się jego prawidłowa postawa. Wpływa na nią nie tylko kręgosłup, ale także kolana i stopy. Zmiany i nieprawidłowości widoczne są gołym okiem, dlatego należy obserwować dziecko pod kątem zaburzeń kończyn dolnych i w razie ich wystąpienia, udać się na wizytę do specjalisty, który postawi diagnozę i wybierze najwłaściwsze leczenie.
Rodzaje i przyczyny zaburzeń kończyn dolnych
U dzieci, wady stóp i kolan są najczęściej spowodowane rozbieżnościami między szybkim tempem rozwoju kośćca, a znacznie wolniejszym przyrostem masy mięśniowej, a zwłaszcza jej siły. Dodatkowo, negatywny wpływ mają różnego rodzaju przeciążenia spowodowane m.in. otyłością, a także zbyt wczesna pionizacja.
Wśród najczęstszych wad stóp i kolan wyróżniamy:
– stopę płaską;
– stopę płasko – koślawą;
– stopę szpotawą;
– stopę wydrążoną;
– kolana koślawe;
– kolana szpotawe.
Prawidłowo rozwinięta stopa, oglądana w pozycji stojącej, posiada od strony wewnętrznej łagodny łuk, który opiera się o podłoże piętą i śródstopiem. Stopa płaska, czyli tzw. płaskostopie charakteryzuje się obniżeniem tego łuku i jego przyleganiem do podłoża.
Stopa płasko-koślawa często współistnieje z koślawością kolan i polega na obniżeniu podłużnych łuków stopy (tak jak przy płaskostopiu), z jednoczesnym odchyleniem pięty na zewnątrz. Najczęstszymi objawami są bóle łydek i stóp, a jej przyczyną jest niewydolność układu mięśniowo – więzadłowego, przeciążenia stóp, wady wrodzone, a także nieprawidłowe obuwie.
Należy pamiętać, że u dzieci do około 5. roku życia płaskostopie jest fizjologiczne i nie wymaga ono leczenia, jednak przy podejrzeniu stopy płasko – koślawej, konieczna jest wizyta u specjalisty.
Stopa szpotawa to wada wrodzona i jest odwrotnością stopy płasko – koślawej. Charakteryzuje się skręceniem pięty do wewnątrz i opieraniem jej na krawędzi zewnętrznej. Przy tej wadzie stopy, widoczne jest zdzieranie obcasa buta po stronie zewnętrznej. Na skutek przykurczu ścięgna Achillesa pięta jest uniesiona do góry przy jednoczesnym skierowaniu palców do dołu, dlatego mówi się o charakterystycznym tzw. wysokim podbiciu. Jej główne przyczyny to mózgowe porażenie dziecięce lub porażenia rdzenia kręgowego.
Stopa wydrążona w przeciwieństwie do płaskostopia nie powoduje obniżenia łuku stopu, a jego nadmierne uniesienie w płaszczyźnie strzałkowej wraz ze szponiastym ustawieniem palców. Za najczęstszą przyczynę tej deformacji, uznaje się schorzenia neurologiczne, dystrofie mięśniowe oraz urazy.
Jeśli rodziców niepokoi sposób chodzenia dziecka, można w domowych warunkach wykonać prosty test stopy. Wystarczy kartka papieru i woda lub farbki. Dzięki pomalowanym lub mokrym stopom otrzymamy odbitkę, która pokaże zarys podeszwy stóp. Jeśli odbicie wygląda nieprawidłowo lub jest niejednoznacznie, warto skonsultować się z fizjoterapeutą.
Tak jak i stopy, również kolana mogą rozwijać się w sposób nieprawidłowy. Koślawość kolan najczęściej występuje u dzieci z obniżonym napięciem mięśniowym. Jest ono widoczne, gdy przy złączonych i wyprostowanych kolanach pomiędzy stopami tworzy się odstęp, a stopy układają się w kształt litery X.
Co ważne, koślawość kolan u dzieci ma podłoże fizjologiczne i bardzo często ustępuje wraz z wiekiem. U ok. 5-letnich dzieci (przy zwartych, wyprostowanych kolanach), odstęp między kostkami powinien wynosić 4-5 centymetrów.
Kolana szpotawe zniekształcają całe nogi. Są one najczęściej wynikiem krzywicy, ale również można je zaobserwować u dzieci otyłych lub takich, które zaczęły wcześnie chodzić. Charakteryzują się brakiem złączenia kolan w pozycji pionowej, przy złączonych stopach i kostkach.
Nie ma jednego sposobu leczenia wad stóp i kończyn dolnych. Każde leczenie jest rozpatrywane indywidualnie i zależy od wieku chorego oraz stopnia rozwoju zniekształcenia. Najczęściej rekomendowane są ćwiczenia korekcyjne, stosowanie specjalnych wkładek lub obuwia ortopedycznego o czym decyduje specjalista podczas wizyty.
